Jak wiedzą wszyscy zainteresowani, myśliwi muszą stosować się do ściśle ustalonych zasad selekcji zwierzyny płowej, które określają prawa i obowiązki łowców. Jednym z podstawowych przepisów jest spis obejmujący zwierzęta pod ochroną w Polsce, czyli po prostu takie, do których w naszym kraju – przez cały rok lub w określonych miesiącach – strzelać nie wolno. Sprawdźmy, jakie gatunki są chronione nad Wisłą i skąd bierze się konieczność ochrony naszych braci mniejszych w ten sposób.

Człowiek ignoruje Matkę Naturę

O tym, jak zmienia się nasza planeta w wyniku działań człowieka możemy przekonywać się praktycznie z roku na rok. Groźne transformacje dzieją się na naszych oczach. Rosnące średnie temperatury, brak mrozów i opadów śniegu w zimie, smog, zatrucie atmosfery, zaśmiecane plastikiem morza i oceany, susze na kontynencie czy podnoszący się poziom wód, pokrywający kolejne połacie lądu – to tylko czubek góry lodowej, na którą dryfuje nasza cywilizacja. I choć konsekwencje bezrefleksyjnego panoszenia się ludzi na Ziemi staną się prawdziwym wyzwaniem w najbliższych latach i dekadach, to już dziś możemy odczuć reperkusje wynikające z degradacji środowiska. Koszty naszego zachowania ponosi nie tylko człowiek, ale także zwierzęta i rośliny, które również doświadczają zmian klimatycznych. W ich wyniku jesteśmy świadkami masowego zaniku siedlisk, wymierania czy migracji zwierząt. Prawna ochrona zwierząt i roślin jest jednym ze sposobów to, by zagrożone gatunki uchronić od przedwczesnego wymarcia. Innymi formami zabezpieczenia przyrody jest chociażby tworzenie parków narodowych, rezerwatów czy pomników przyrody.

Rośliny, grzyby i zwierzęta – gatunki chronione w Polsce

Ochronie gatunkowej w naszym kraju podlega 470 gatunków roślin, 120 gatunków grzybów i ok. 530 gatunków zwierząt. Część z nich to tak zwane gatunki kluczowe, czyli pełniące niezwykle ważną rolę dla prawidłowego funkcjonowania danego ekosystemu. Ich ewentualny brak przełożyłby się wyjątkowo negatywnie na życie innych gatunków. Podlegające ochronie rośliny i grzyby nie mogą być zrywane, a zwierzęta nie mogą być płoszone, a tym bardziej brane na muszkę przez myśliwych. Osłona ścisła obejmuje też zakaz umyślnego niszczenia schronień, nor i gniazd. Często ochrona obejmuje nie tylko sam gatunek, ale także jego siedlisko, poza którym życie danego reprezentanta fauny jest niemożliwe. Ochrona zwierząt może mieć dwa wymiary: ścisłą i częściową. Pierwsza z nich uwzględnia okres całego roku, druga zaś konkretne fragmenty czasu (np. rozmnażanie, okresy lęgowe, opiekę nad młodymi), w których strzelanie do ssaków, ptaków czy gadów jest nielegalne.

Gatunki łowne były ograniczane od dawna

Co interesujące, podział na gatunki łowne i zwierzęta chronione w Polsce nie jest kwestią ostatnich dekad. O przyrodę dbano analogicznymi metodami już w średniowieczu. Pierwsze wzmianki o zakazie polowania na dane gatunki, w tym wypadku bobry, pochodzą z czasów panowania króla Bolesława Chrobrego. W kolejnych latach następne obostrzenia na myśliwych narzucali swoimi dekretami także m.in. Bolesław Kędzierzawy (tury), Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło (żubry), Zygmunt Stary (sokoły, łabędzie, żubry, tury) czy Stefan Batory (ryby). Władcy wydawali także zakazy dotyczące wyrąbywania dębów i cisów.

W nowożytnej Polsce ważnym wydarzeniem z punktu widzenia ochrony przyrody było wprowadzenie w 1934 r. pierwszej ustawy o ochronie przyrody. Obecnie gatunki chronione w Polsce określa rozporządzenie Ministra Środowiska z 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Zostało ono opracowane na podstawie ustawy o ochronie przyrody z 2004 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 2134).

Innym ważnym dokumentem dotyczącym myśliwych jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie określenia okresów polowań na zwierzęta łowne (Dz. U. Nr 459 z dnia 25 marca 2005 r.). To na jego podstawie powstaje tzw. „Kalendarz Polowań Łowieckich”, który stanowi podstawową wykładnię do podejmowania wszelkich czynności łowieckich przez każdego myśliwego. Każdy łowca jest zobligowany do przestrzegania zapisów dokumentu.

Zwierzęta pod ochroną w Polsce – przykłady

Wiemy już, jakie są uwarunkowania prawne ochrony zwierząt i roślin. Sprawdźmy zatem, które gatunki zwierząt zostały ujęte w ministerialnym rozporządzeniu ochroną ścisłą. Znajdziemy tam m.in.:

• ssaki chronione: kozica tatrzańska, niedźwiedź brunatny, świstak, foka szara, foka pospolita, żubr, liczne gatunki nietoperzy, suseł, świstak tatrzański itd.;
• ptaki chronione: orzeł Bielik, perkoz dwuczuby, przepiórka, głuszec, cietrzew, jerzyk, kukułka, żuraw, czajka, maskonur, mewa, rybitwa, bocian czarny, bocian biały, czaple, kormorany, jastrząb, myszołów, dzięcioł, różne gatunki sów itd.

Do tego grona należy dodać żaby, ropuchy, jaszczurki, węże, wiele gatunków owadów (np. liczne motyle, ważki), pająków czy ślimaków.
Jeśli dodamy do tego grona jeszcze gatunki łowne chronione częściowo, to okazuje się, że lista zwierząt, na które polowanie jest niedozwolone lub ograniczone czasowo, jest całkiem rozbudowana.